יוסף זידאן על מחמוד דרוויש

تسمح لي دقيقة؟..

תרשה לי רגע?..

– تفضل

-בבקשה

افتكرت حاجة وانا بقول الشعر

נזכרתי במשהו כשדקלמתי את השירה

نقولها للناس يمكن يبقى لها دلالة عندهم.

נגיד אותו לאנשים, אולי ימצאו בזה משמעות

من حوالي عشر سنين كدا او تناعشر سنة كان محمود درويش الشاعر الفلسطيني العظيم 

לפני כעשר שנים או שתים עשרה שנה היה מחמוד דרוויש, המשורר הפלסטיני הענק

وأهم.. انا بشوف يعني.. اهم شاعر.. كان عندي في البيت في المعمورة 

והכי חשוב.. כך נראה לי.. המשורר הכי חשוב.. היה אצלי בבית בשכונת מעמורה (באלכסנדריה)

في البلكونة حوليها زرع كدا كتير

במרפסת מוקפת הרבה שתילים כאלה

ودخلت اجيب حاجة فرجعت طلعت لقيته قاعد كدا وسرحان جدا

ונכנסתי להביא משהו וחזרתי. הצצתי עליו וראיתי אותו יושב וככה מהורהר

قلتله: ايه يا محمود رحت فين؟

אמרתי לו: מה, יא מחמוד, לאן הלכת?

قال لي: بعيد..

אמר לי: רחוק…

قلتله: اه.. وبنسبة البعيد بقى, متقولي كدا واحنا مافيش حد معانا, انت ازاي شايف اليهود دلوقتي؟

אמרתי לו: כן.. אז אפרופו רחוק, אולי תגיד לי ככה ביני לבינך, מה דעתך על היהודים עכשיו?

قال لي: كيف يعني؟ 

אמר לי: מה זאת אומר?

قلتله: احساسك بهم ايه؟

אמרתי לו: מה ההרגשה שלך לגביהם

سرح كدا.. قال لي: احساس ملتبس.. الناس دي خدوا ارضي والموني وقتلوا اهلي.. 

הוא ככה בהה.. ואז אמר: הרגשה מעורבת.. האנשים האלה לקחו את ארצי והכאיבו לי והרגו את משפחתי..

واول بنت حبيتها كانت منهم

והבחורה הראשונה שאהבתי היתה אחת מהם

اللي هي القصيدة المشهورة بتاعة (ريتا) دي 

שזה השיר הזה המפורסם, ה"ריטה" הזאת

– ايوا

-כן

انا حسيت انه بيتالم اوي فوقفت.. يعني قلتله: طب.. مش هتكتب دا؟ عمل كدا: …

אני הרגשתי שהוא מאוד כאוב ועצרתי.. כאילו אמרתי לו: טוב.. אולי תכתוב את זה? הוא עשה לי ככה: …

وفي آخر ندوة شعرية عملها في باريس قبل ما يموت, هو راح امريكا يعمل عملية, لقيت له قصيدة

ובאסופת השירים האחרונה שהוא עשה בפריז לפני שמת, הוא הרי נסע לאמריקה לעשות ניתוח, מצאתי שיר שלו

هقولها للناس.. هو عاملها من غير عنوان.. وانا اديتلها عنوان

אגיד אותו לאנשים.. הוא עשה אותו בלי שם.. ואני נתתי לו שם

خليت عنوانها: (العربي والعبري) لانه اكتر حاجة منطبقة عليها

נתתי לו את השם "הערבי והעברי" כי זה מה שהכי מתאים לו

شوف, محمود درويش شاعر القضية الفلسطينية الاول, بيقول:

תראה, מחמוד דרוויש, המשורר הראשון של העניין הפלסטיני, אומר:

هو هادئٌ وانا كذلك

הוא רגוע וכך גם אני

يحتسي شايًا بليمونٍ واشربُ قهوةً

שותה תה עם לימון ואני שותה קפה

هذا هو الشيءُ المغيّرُ بيننا

זה הדבר המבדיל בינינו

هو يبتدي مثلي قميصًا واسعًا ومخططًا

הוא לובש כמוני חולצה רחבה ומפוספסת

وانا اقرأ مثلهُ صحف المساء

ואני קורא כמוהו את עיתוני הערב

قطةٌ سوداء تعبرُ بيننا

חתולה שחורה עוברת בינינו

فاجسُّ فروةَ ليلِها ويجسُّ فروةَ ليلِها

ואני ממשש את פרוות לילתה והוא ממשש את פרוות לילתה

اطلبُ من الجرسونِ شيءً

אני מבקש משהו מהמלצר

يطلبُ من الجرسون شيءً

הוא מבקש משהו מהמלצר

احرّكُ رجلي اليسرى يحرك رجلَه اليُمنى 

אני מזיז את רגלי השמאלית, הוא מזיז את רגלו הימנית

أُفكرُ: هل هو المرآةُ ابصرُ فيهِ ذاتي؟

אני חושב: האם הוא מראה שאני רואה בה את עצמי?

وأنظرُ الى عينَيْهِ فلا اراهُ

ואני מסתכל בעיניו ולא רואה אותו

فاتركُ المقهى على عجلٍ فربما

אז אני עוזב את בית הקפה בחיפזון ואולי

هو قاتلٌ وربما هو عابرٌ قد ظنَّ أني 

הוא רוצח. ואולי הוא עובר אורח שחשד שאני

قاتلٌ. هو خائفٌ وانا كذلك

רוצח. הוא פוחד וכך גם אני

بس.. "هو خائفٌ وانا كذلك"

עד כאן.. "הוא פוחד וכך גם אני"

– هو ال,, يعني.. ربنا كريم انه هو كان عنده التباس.  بس هما مادوناش فرصى انّا نلتبس خالص

-תראה זה.. כאילו.. היו לו תחושות מעורבות, אלוהים נדיב. אבל הם לא נתנו לנו הזדמנות שנקבל שום תחושות מעורבות.

على اللايف وبنادمين وبيسمعونا ويدوا فرصى ويعملوا سلام 

אנחנו בשידור ישיר ובני אדם ושומעים אותנו, אז שיתנו לנו הזדמנות ויעשו שלום

على شان عيالهم في الاجيال اللي جاية وعيالنا

בשביל הילדים שלהם בדורות הבאים והילדים שלנו

وكفايانا حرب ولن تقدروا على العرب, لن تقدروا عليهم 

ומספיק לנו מלחמות, ולא תוכלו על הערבים, לא תוכלו עליהם

احنا اكتر, واصحب حق..

אנחנו יותר ובעלי זכות..

صحيح انه دخل الفرد في إسرائيل اكتر من دخل الفرد في مصر تلاتين ضعف

נכון שההכנסה לפרט בישראל יותר מהכנסה לפרט במצרים פי שלושים

انما دا لا شيء, هيظل ثقافتكم ثقافة غربية واحنا ثقافة موت

אבל זה לא כלום.. עדיין התרבות שלכם תרבות מערבית ואצלנו תרבות של מוות

فكفاية موت بقى.. خلينا نبني البلاد دي

אז מספיק כבר עם המוות, בואו נבנה את הארץ הזאת

يا رب الرسالة توصل 

אלוהים ייתן שהמסר יעבור

הראיון ניתן על ידי הסופר והאינטלקטואל המצרי يوسف زيدان לתוכנית "كل يوم" בהנחיית איש הטלוויזיה عمرو اديب ב-24-12-2017. בערוץ המצרי ON TV

הערה:

המשורר הפלסטיני המפורסם محمود درويش נפטר ב-2008. השיר هو هادئ وانا كذلك נכלל באסופת השירים "لا تعتذر عما فعلت" עמ' 87-88 שיצאה לאור בלונדון בשנת 2004.

זו לא היתה האסופה האחרונה שיצאה בחייו, שכן אחריה באה "كزهر اللوز او ابعد" ב-2005. (אולי לשם הזה רמז זידאן כשדיבר על "הלכתי רחוק" והבהיה בין שתילים?)

ביוטיוב ניתן למצוא את מחמוד דרוויש מקריא את השיר הזה בקולו, למשל כאן: